مالیات بر حقوق یکی از مهم‌ترین منابع درآمدی دولت و بخشی از مالیات‌های مستقیم است که به طور مستقیم از درآمد اشخاص حقیقی دریافت می‌شود. بر اساس ماده 82 قانون مالیات‌های مستقیم، هرگونه درآمدی که شخص حقیقی در ازای ارائه خدمات به شخص دیگر (حقیقی یا حقوقی) دریافت می‌کند، مشمول مالیات بر درآمد حقوق است.
در سال 1404، تغییرات قابل توجهی در نرخ مالیات حقوق و سقف معافیت مالیاتی ایجاد شده است که آگاهی از آن برای همه کارفرمایان و حقوق‌بگیران ضروری است. این مقاله از آوا حساب به بررسی جامع مالیات بر حقوق در سال 1404، محاسبه مالیات، معافیت‌ها، تخفیف‌ها و نکات کلیدی مربوطه می‌پردازد. اگر در زمینه ثبت شرکت و مالیات‌ها نیاز به راهنمایی داشتید، پیشنهاد می‌کنیم با کارشناسان آوا حساب تماس بگیرید.
کارگر و حقوق از دیدگاه قوانین مالیاتی و کار
حقوق کارگران و نحوه دریافت آن همواره یکی از موضوعات مهم در حوزه کار و مالیات است. آشنایی با قوانین مرتبط، هم برای کارفرما و هم برای کارگر اهمیت زیادی دارد تا حقوق قانونی پرداخت شود و از مشکلات مالیاتی جلوگیری گردد. برای کسب اطلاعات دقیق و رعایت مقررات، می‌توانید از خدمات مشاوره مالیاتی در مشهد با آوا حساب کمک بگیرید. علاوه‌براین ارائه خدماتی مانند اخذ کارت بازرگانی می‌تواند مسیر قانونی و شفاف را برای شما هموار کند.
تعریف کارگر و کارفرما در قانون کار
- کارگر: ماده 2 قانون کار، کارگر کسی است که به هر عنوان در مقابل دریافت حق السعی (اعم از مزد، حقوق، سهم سود و سایر مزایا) به درخواست کارفرما کار می‌کند.
- کارفرما: بر اساس ماده 3 قانون کار، کارفرما شخصی است حقیقی یا حقوقی که کارگر به درخواست و به حساب او در مقابل دریافت حق السعی کار می‌کند. مدیران و مسئولان و به طور عموم کلیه کسانی که عهده‌دار اداره کارگاه هستند، نماینده کارفرما محسوب می‌شوند.
تعریف درآمد مشمول مالیات حقوق در قانون مالیات‌های مستقیم
- ماده 83 ق.م.م، درآمد مشمول مالیات حقوق عبارت است از حقوق (مقرری یا مزد، یا حقوق اصلی) و مزایای مربوط به شغل اعم از مستمر یا غیرمستمر قبل از وضع کشور و پس از کسر معافیت‌های مقرر در قانون.
- تفاوت تعاریف: در حالی که قانون کار بر رابطه کارگر و کارفرما و دریافت حق السعی تاکید دارد، قانون مالیات‌های مستقیم به انواع درآمدهای نقدی و غیرنقدی که شخص حقیقی دریافت می‌کند، می‌پردازد و دایره شمول گسترده‌تری دارد.
نرخ مالیات بر درآمد حقوق به چه صورت است؟
نرخ مالیات بر درآمد حقوق بر اساس میزان درآمد کارکنان تعیین می‌شود و در جدول زیر می‌توانید جزئیات نرخ‌ها و محدوده‌های درآمدی مربوط به سال جاری را مشاهده کنید. این اطلاعات به مدیران و کارکنان کمک می‌کند تا مالیات خود را به‌صورت دقیق محاسبه کنند. همچنین برای مشاوره می‌توانید از بهترین وکیل مالیاتی در مشهد در مجموعه حقوقی آوا حساب کمک بگیرید.
| درآمد سالانه (ریال) | درآمد ماهانه (تومان) | نرخ مالیات |
|---|---|---|
| تا 288,000,000 | تا 24,000,000 | 0% |
| 288,000,001 – 360,000,000 | 24,000,001 – 30,000,000 | 10% |
| 360,000,001 – 456,000,000 | 30,000,001 – 38,000,000 | 15% |
| 456,000,001 – 600,000,000 | 38,000,001 – 50,000,000 | 20% |
| 600,000,001 – 800,000,000 | 50,000,001 – 66,667,000 | 25% |
| بیش از 800,000,000 | بیش از 66,667,000 | 30% |
هزینه حقوق به عنوان هزینه قابل قبول مالیاتی
ماده 148 قانون مالیات‌های مستقیم، هزینه‌های قابل قبول برای تشخیص درآمد مشمول مالیات اشخاص حقوقی را مشخص می‌کند. هزینه‌های استخدامی متناسب با خدمت کارکنان بر اساس مقررات استخدامی موسسه، از جمله این هزینه‌هاست که شامل موارد زیر می‌شود:
- الف) حقوق یا مزد اصلی و مزایای مستمر اعم از نقدی یا غیرنقدی (مزایای غیرنقدی به قیمت تمام شده برای کارفرما).
- ب) مزایای غیرمستمر اعم از نقدی و غیرنقدی از قبیل خواروبار، بهره‌وری، پاداش، عیدی، اضافه کار، هزینه سفر و فوق‌العاده مسافرت.
- ج) هزینه‌های بهداشتی و درمانی و وجوه پرداختی بابت بیمه‌های بهداشتی و عمر و حوادث ناشی از کار کارکنان.
- د) حقوق بازنشستگی، وظیفه، پایان خدمت طبق مقررات استخدامی موسسه و خسارت اخراج و بازخرید طبق قوانین موضوعه مازاد بر مانده حساب ذخیره مربوط.
- ه) وجوه پرداختی به سازمان تامین اجتماعی طبق مقررات مربوط و همچنین تا میزان سه درصد (3%) حقوق پرداختی سالانه بابت پس‌انداز کارکنان.
- و) معادل یک ماه آخرین حقوق و دستمزد و همچنین مابه‌التفاوت تعدیل حقوق سنوات قبل که به منظور تامین حقوق بازنشستگی و وظیفه و مزایای پایان خدمت، خسارت اخراج و بازخرید کارکنان موسسه ذخیره می‌شود.
معافیت‌ها و تخفیف‌های مالیاتی بر حقوق
معافیت‌ها و تخفیف‌های مالیاتی بر حقوق می‌توانند بار مالی کارگران و کارفرمایان را کاهش دهند. آشنایی با این قوانین، نقش مهمی در برنامه‌ریزی مالی ایفا می‌کند.
الف) معافیت‌های موضوع ماده 91 قانون مالیات‌های مستقیم
طبق ماده 91 ق.م.م، موارد زیر از پرداخت مالیات بر درآمد حقوق معاف هستند:
- روسا و اعضای ماموریت‌های سیاسی خارجی در ایران (به شرط معامله متقابل).
- حقوق بازنشستگی، وظیفه، مستمری، پایان خدمت، خسارت اخراج، بازخرید خدمت، وظیفه یا مستمری پرداختی به وراث و حق سنوات و حقوق ایام مرخصی استفاده نشده.
- هزینه سفر و فوق‌العاده مسافرت مربوط به شغل.
- مسکن واگذاری در محل کارگاه یا کارخانه جهت استفاده کارگران.
- وجوه حاصل از بیمه بابت جبران خسارت بدنی و معالجه.
- عیدی سالانه یا پاداش آخر سال جمعاً معادل یک دوازدهم میزان معافیت مالیاتی موضوع ماده 84.
- خانه‌های سازمانی که با اجاره قانونی در اختیار ماموران کشوری گذارده می‌شود.
- وجوهی که کارفرما بابت هزینه معالجه کارکنان یا افراد تحت تکفل آنها پرداخت کند.
- مزایای غیرنقدی پرداختی به کارکنان حداکثر معادل دو دوازدهم معافیت موضوع ماده 84.
- درآمد حقوق پرسنل نیروهای مسلح، جانبازان و آزادگان.
ب) معافیت موضوع ماده 84 قانون مالیات‌های مستقیم
- میزان معافیت سالانه مالیات بر درآمد حقوق هر ساله در قانون بودجه سنواتی مشخص می‌شود.
- برای سال 1404، سقف معافیت ماهانه 24 میلیون تومان و سقف معافیت سالانه 288 میلیون تومان تعیین شده است.
ج) معافیت‌ها و تخفیف‌های موضوع سایر قوانین
- قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت(مصوب 1400/07/24):
- به استناد ماده 18 این قانون، به اشخاص حقیقی به ازای فرزند سوم و بیشتر که از آبان 1400 به بعد متولد شده‌اند، پانزده درصد (15%) افزایش در معافیت مالیاتی سالانه موضوع ماده 84 ق.م.م اعطا می‌شود (مشروط به تصویب در قوانین بودجه سنواتی)
- قانون حمایت از حقوق معلولان (مصوب 1396/12/20):
- به استناد ماده 25 این قانون، پنجاه درصد (50%) حقوق و مزایا یا دستمزد مشمول مالیات یکی از اولیای افراد دارای معلولیت شدید و خیلی شدید، از پرداخت مالیات معاف است
- قانون جهش تولید دانش بنیان (مصوب 1401):
- به موجب این قانون، کارکنان شاغل در پارک‌های علم و فناوری مشمول معافیت مالیاتی موضوع ماده 91 ق.م.م می‌شوند.
- قانون حداکثر استفاده از توان تولیدی و خدماتي كشور و حمايت از كالاي ايراني:
- به استناد بخشنامه شماره 82، کارگران ایرانی اعزامی موضوع قراردادهای صدور خدمات فنی به خارج از کشور، از پرداخت هرگونه عوارض و مالیات معاف هستند.
صورتحساب شرکت‌های تامین کننده نیروی انسانی
صورتحساب شرکت‌های تأمین‌کننده نیروی انسانی، بخش مهمی از مدیریت مالی و حسابداری شرکت‌هاست و تأثیر مستقیمی بر شفافیت هزینه‌ها و برنامه‌ریزی منابع دارد.
مالیات بر ارزش افزوده
- بند 10 ماده 12 قانون مالیات بر ارزش افزوده، خدمات مشمول مالیات بر درآمد حقوق موضوع قانون مالیات‌های مستقیم، از پرداخت مالیات بر ارزش افزوده معاف هستند.
- بر اساس رای شماره 348 مورخ 1397/03/01 هیات عمومی دیوان عدالت اداری، این معافیت به صورت مطلق بوده و شامل صورتحساب‌های شرکت‌های تامین کننده نیروی انسانی نیز می‌شود.
- به این ترتیب، تنها کارمزد خدمات مدیریتی این شرکت‌ها (و نه کل مبلغ قرارداد) مشمول مالیات و عوارض ارزش افزوده خواهد بود.
مالیات بر درآمد حقوق
- شرکت‌های تامین کننده نیروی انسانی، به عنوان پرداخت کننده حقوق، مکلفند مالیات بر درآمد حقوق کارکنان خود را مطابق مقررات تبصره 1 ماده 86 ق.م.م محاسبه، کسر و به اداره امور مالیاتی پرداخت نمایند.
- این شرکت‌ها باید فهرست حقوق بگیران را به همراه میزان حقوق پرداختی، حداکثر تا پایان ماه بعد به اداره امور مالیاتی تسلیم کنند.
مزایای رفاهی و شغلی قانون مالیات بر حقوق 1404
مزایای رفاهی و شغلی قانون مالیات بر حقوق ۱۴۰۴، نقش مهمی در بهبود شرایط کارکنان و کاهش بار مالیاتی شرکت‌ها ایفا می‌کند و توجه به آن ضروری است.
تفاوت مزایای رفاهی و مزایای شغلی
- مزایای شغلی: به مزایایی اطلاق می‌شود که به دلیل شغل خاص فرد به او تعلق می‌گیرد (مانند حق جذب، حق مشاوره، حق مدیریت). این مزایا ماده 83 ق.م.م مشمول مالیات حقوق هستند.
- مزایای رفاهی: به مزایایی گفته می‌شود که به منظور تامین رفاه کارکنان پرداخت می‌شود (مانند کمک هزینه مهدکودک، بن خواربار، ایاب و ذهاب). بر اساس رای شماره 601 مورخ 1389/12/09 هیات عمومی دیوان عدالت اداری، این مزایا مشمول مالیات حقوق نیستند.
چالش‌های اجرایی و آرای دیوان عدالت اداری
- ابطال بخشنامه‌های مالیاتی: دیوان عدالت اداری در موارد متعدد، بخشنامه‌هایی را که مزایای رفاهی را مشمول مالیات دانسته بود، ابطال کرده است (مانند بخشنامه شماره 28004 مورخ 1388/11/12).
- شرط متعارف بودن: بر اساس بخشنامه شماره 200/99/58، پرداخت مزایای رفاهی باید در حدود متعارف و با ارائه اسناد و مدارک باشد تا از شمول مالیات معاف شود.
- پاداش افزایش تولید: بر اساس دادنامه شماره 140231390002945698 مورخ 1402/11/11، پاداش افزایش تولید و سود سالانه نیز از مصادیق مزایای رفاهی بوده و از شمول مالیات بر درآمد حقوق خارج است.
نرخ تسعیر ارز و مالیات بر حقوق
نرخ تسعیر ارز تاثیر مستقیمی بر محاسبه مالیات بر حقوق دارد و تعیین دقیق آن برای محاسبه درست مالیات کارکنان ضروری است. بررسی این نرخ، از جمله نکات کلیدی در مدیریت مالی شرکت‌هاست.
تسعیر حقوق ارزی کارکنان ایرانی
- بخشنامه شماره 200/97/172، چنانچه تخصیص یا پرداخت حقوق و مزایای حقوق بگیران به صورت ارزی انجام شود، نرخ تسعیر ارز برای محاسبه مالیات حقوق، بر اساس نرخ آزاد ارز (اعلامی در سامانه سنا) در تاریخ تخصیص یا پرداخت خواهد بود.
مالیات حقوق اتباع خارجی
- درآمد حقوق اتباع خارجی که در ایران اشتغال دارند، اعم از اینکه کارفرما ایرانی یا خارجی باشد، مشمول مالیات بر درآمد حقوق است.
- در صورت پرداخت حقوق به وجه رایج کشور متبوع توسط کارفرمایان خارجی، نرخ تسعیر همان نرخ آزاد ارز (سنا) در تاریخ پرداخت است.
حق سنوات و مانده مرخصی در قانون 1404
محاسبه دقیق حق سنوات و مرخصی‌های باقی‌مانده کارکنان، نقش مهمی در تعیین مالیات بر حقوق و مدیریت منابع انسانی شرکت‌ها دارد.
حق سنوات
- ماده 24 قانون کار، در صورت خاتمه قرارداد کار، کارفرما مکلف است به کارگری که یک سال یا بیشتر سابقه کار دارد، به ازای هر سال سابقه، معادل یک ماه آخرین حقوق را به عنوان مزایای پایان کار پرداخت نماید.
- به استناد بند 5 ماده 91 ق.م.م، حق سنوات از پرداخت مالیات بر درآمد حقوق معاف است.
- از دیدگاه هزینه قابل قبول مالیاتی (ماده 148 ق.م.م)، ذخیره حق سنوات به میزان مندرج در قانون (معادل یک ماه آخرین حقوق و مابه‌التفاوت تعدیل حقوق سنوات قبل) قابل قبول است.
حقوق ایام مرخصی استفاده نشده
- ماده 64 قانون کار، مرخصی استحقاقی سالانه کارگران با استفاده از مزد، جمعاً یک ماه است.
- به استناد بند 5 ماده 91 ق.م.م، حقوق ایام مرخصی استفاده نشده نیز از پرداخت مالیات بر درآمد حقوق معاف است.
- اما برخلاف حق سنوات، ذخیره حقوق ایام مرخصی استفاده نشده به عنوان هزینه قابل قبول مالیاتی قابل پذیرش نیست و تنها در زمان پرداخت یا تخصیص، قابل قبول خواهد بود.
استرداد اضافه پرداختی مالیات حقوق
امکان بازپس‌گیری مالیات‌های پرداخت شده بیش از حد، راهکاری قانونی است که به شرکت‌ها و کارکنان کمک می‌کند هزینه‌های مالیاتی خود را اصلاح کنند.
شرایط و مراحل استرداد
- به استناد ماده 87 ق.م.م، اضافه پرداختی بابت مالیات بر درآمد حقوق، در صورت احراز، مسترد خواهد شد.
- شرایط استرداد:
- درخواست کتبی حقوق بگیر باید پس از انقضای تیرماه سال بعد تا آخر آن سال به اداره امور مالیاتی محل سکونت تقدیم شود.
- اداره امور مالیاتی موظف است ظرف سه ماه از تاریخ دریافت درخواست، رسیدگی لازم را انجام دهد.
- در صورت احراز اضافه پرداختی و عدم وجود بدهی قطعی دیگر، نسبت به استرداد مبلغ از محل وصولی‌های جاری اقدام می‌کند.
- جریمه تاخیر: به استناد تبصره ماده 242 ق.م.م، در صورت تاخیر اداره مالیاتی در استرداد اضافه پرداختی، خسارتی معادل ماهانه 1.5% به ازای مدت تاخیر پرداخت خواهد شد.
رویه رسیدگی به اختلاف
- در صورت عدم قبول درخواست استرداد توسط اداره مالیاتی، حقوق بگیر می‌تواند ظرف سی روز از تاریخ اعلام نظر، به هیات حل اختلاف مالیاتی مراجعه کند.
- رای هیات حل اختلاف مالیاتی در این مورد قطعی است.
- رای وحدت رویه شماره 104 مورخ 1395/02/28 هیأت عمومی دیوان عدالت اداری، رسیدگی به ادعای اضافه پرداختی مالیات حقوق، در بدو امر در دیوان عدالت اداری قابل استماع نیست و باید ابتدا از طریق مراجع مالیاتی پیگیری شود.
جمع بندی
مالیات بر درآمد حقوق یکی از مهم‌ترین بخش‌های نظام مالیاتی کشور است که در سال 1404 با افزایش سقف معافیت و تغییر نرخ‌های پلکانی همراه بوده است. آگاهی از قوانین جدید، معافیت‌ها و تخفیف‌های مالیاتی می‌تواند به کاهش بار مالیاتی حقوق‌بگیران و جلوگیری از بروز مشکلات قانونی برای کارفرمایان کمک کند.
توصیه می‌شود کارفرمایان و مدیران مالی با مشاوران مالیاتی مجرب مشورت کرده و از نرم‌افزارهای حسابداری به روز برای محاسبه دقیق مالیات استفاده کنند. همچنین پیگیری مستمر بخشنامه‌ها و آرای مراجع قضایی به ویژه دیوان عدالت اداری، برای اتخاذ رویه‌های صحیح مالیاتی ضروری است.
امید است این راهنمای جامع بتواند پاسخگوی سوالات و نیازهای اطلاعاتی شما در زمینه مالیات بر حقوق سال 1404 باشد.